Raoul Janssen
Ik ben op patrouille in Bosnië met een specifieke opdracht.
“Ga in de omgeving patrouille rijden en kijk eens hoe de situatie is. Hoe het gaat tussen de strijdende partijen. We hebben wat informatie gekregen dat de spanningen aan het op lopen zijn, alleen we horen het graag uit eerste hand.” Zo gezegd, zo gedaan. Ik merk aan mezelf, terwijl ik me klaar maak om te vertrekken, dat ik nu al geconcentreerd ben. Mijn wapens controleren, mijn noodrantsoenen controleren, watervoorraad controleren, extra autocheck. De collega’s die met mij meegaan volgen de zelfde procedure. Ik denk dat deze concentratie extra gevoed wordt, doordat we naar een onbekend gebied moeten en een opdracht moeten uitvoeren waar we niet voor getraind/ opgeleid zijn.
In het begin loopt de patrouille rustig en vinden er geen extreme bijzonderheden plaats. Het feit dat een persoon zijn AK47 doorlaadt en op mij richt, is al niet meer bijzonder. Het is nog elke keer goed afgelopen en dat zal nu ook wel weer het geval zijn. Met minachting in mijn ogen kijk ik hem aan. Hij krijgt een sarcastische glimlach op zijn gezicht, laat zijn wapen zaken en loopt weg.
Na verloop van tijd komen we in een dorp aan. We worden vrij snel omringd door de plaatselijke bevolking. Op het moment dat we ons voertuig uitstappen hoor ik schoten en fluiten de kogels om de oren. Gelukkig schrik ik hier niet meer van. In de voorgaande maanden heb ik me een overlevingstechniek eigen gemaakt die ik nu kan toepassen. Ik heb mezelf aangeleerd: ik hoor een schot, voel geen pijn, is dus mis en ik ga rustig in dekking of verder met mijn werk. We gaan met ons voertuig achter een paar huizen staan. Waarom niet veiliger als het kan?
Opeens komt een moeder naar ons toe en geeft mij een baby. Ik kijk naar de kleine en zie dat die ziek is. Voordat ik kan reageren is de moeder weg en komt even later weer terug met een tweede baby. Ze vraagt of wij de twee baby’s willen meenemen naar veiliger gebied, want er zijn signalen dat hun dorp binnenkort aangevallen zou worden en dat niemand het dan zou overleven. Als de twee kleintjes weg zijn, dan hebben ze tenminste een kans.
O shit, nu kom ik voor een dilemma te staan.
Als wij op missie gaan krijgen we te maken met “Rules of Engagement”. Zeg maar spelregels bepaald door de VN. Eén van deze regels is dat wij geen lokale in onze voertuigen mee mogen nemen. Mogen verplaatsen. De tegenpartij zou ons zomaar kunnen beschuldigen van partijdigheid, beschuldigen van etnisch zuiveren.
Daar is het dringende verzoek van een moeder met twee zieke baby’s en daar zijn de Rules of Engagement. Wat moet ik doen? Ik ben militair en volg de Rules of Engagement of ik ben mens en neem de moeder met de twee zieke baby’s mee naar een ziekenhuis.
Ineens werd ik me bewust van een belofte die ik mezelf heb gedaan. “Wat er ook gebeurt, wat ik ook moet doen, wat ik ook NIET mag doen, ik blijf mezelf en zal niets aan mijn identiteit veranderen.”
Uiteindelijk besluiten we, na onderling overleg, dat de we de moeder en twee zieke baby’s mee zullen nemen en naar een ziekenhuis zullen brengen. Op weg naar het ziekenhuis moeten we nog een wegblokkade van de tegenpartij van de moeder passeren. Deze groep van ruim veertig personen zullen ons niet zomaar laten vertrekken met hun “vijand”. Terwijl een collega in overleg is met de commandant van de groep, komt één van hen naar mij toegelopen en richt zijn wapen op mij. Zonder na te denken trek ik mijn eigen wapen en richt op hem. Ik zal geen seconde twijfelen om hem neer te knallen als hij me daartoe dwingt. Al is het het laatste wat ik doe in deze wereld. Hij kijkt me strijdvaardig aan, steekt zijn middelvinger op, draait zich om en loopt weg. Langzaam verberg ik mijn wapen weer in mijn holster.
Na geruime tijd onderhandelen mogen we dan toch het gebied verlaten met de moeder en de baby’s. Even later zetten we de moeder en baby’s af bij het ziekenhuis en gaan wij terug naar het hoofdkwartier. Zoals gewoonlijk moeten wij na elke rit/ actie verslag uitbrengen. Ik doe mijn verslag bij een officier en deze begint mij uit te foeteren. “Wie denk jij wel dat jij bent? Billy the Kid? Wie heeft jou toestemming gegeven om de Rules of Engagement te negeren? Ben jij moeder Theresa?”
Totaal uit het veld geslagen, dat gebeurt echt zelden tot nooit, kijk ik vol verbazing wat langzaam over gaat in walging naar de officier. Ik laat hem uit razen, draai me om en loop weg zonder een woord te zeggen. Iemand die bij het minste of geringste de schuilkelder induikt. Iemand die nooit een voet buiten het hoofdkwartier zet durft zo te keer te gaan tegen mij. Ik besefte op dat moment niet welk effect dit op mij zou hebben.
Jaren later durfde ik in Nederland geen keuzes meer te maken in mijn werk. Stel dat ik weer moet kiezen. Straks maak ik de verkeerde keuze en word ik weer veroordeeld. Jaren lang heb ik me het volgende afgevraagd: De persoon die de Rules of Engagement volgt is dat een betere militair dan mij? Ben ik een beter mens dan de militair die de Rules of Engagement volgt?
Gelukkig heb ik inmiddels geleerd en ben ik gaan inzien, dat het allerbelangrijkste is dat ik, met welke keuze dan ook, achter de keuze sta. Dat het mijn keuze is, dat ik mijn identiteit niet wil verliezen. Ik heb ook geleerd om niet zomaar te veroordelen over keuzes die hij of zij heeft gemaakt. Als ik de achterliggende motivatie van een keuze weet, zal ik een oordeel vormen.
Ik heb geleerd om iedereen de ruimte te geven en het krediet te geven dat men naar eer en geweten heeft gehandeld. Jullie snappen natuurlijk dat ik nooit vrienden ben geworden met die officier. Ik hoop dat hij zijn reageren eens onder de loep gaat bekijken en dan beseft dat het verkeerd was. Jammer dat hij het toen nog niet wist, dan had ik er tenminste geen vijftien jaar last van gehad.
Mijn gezin heeft nooit gesnapt waar het vandaan kwam dat ik geen keuzes meer maakte. Op mijn werk hebben ze nooit gereageerd op mijn gedragsverandering. Gelukkig ben ik gegroeid en deel deze ervaring met anderen om ze te laten inzien: “Inderdaad er zijn spelregels, maar er kunnen gebeurtenissen plaats vinden waardoor de spelregels misschien niet opgevolgd kunnen worden.”
Ik snap mijn voorbeeld is aan de extreme kant, maar dat wilt niet zeggen dat er geen gebeurtenissen plaats vinden in het normale leven waarbij keuzes gemaakt moeten worden. Waarbij men voor een dilemma komt te staan. Laten we een mening vormen nadat de bijzonderheden bekend zijn. Het zit misschien wel heel anders in elkaar dan men denkt. Keuzes, gedragsveranderingen…. niets moeilijker dan daar een open en eerlijk oordeel over te krijgen. Veroordelen is veel makkelijker en geeft de kortste weg.